Powiat Wodzisławski
Tragedia Górnośląska obejmowała szereg działań o charakterze zbrodniczym wobec cywilnych mieszkańców Górnego Śląska. Rozpoczęła się wraz z wkroczeniem wojsk radzieckich i polskich pod koniec stycznia 1945 r. na terytorium ówczesnej Prowincji Górnośląskiej. Wiązała się z masowymi mordami, gwałtami, grabieżami i dewastacją materialnego dziedzictwa, tworzeniem przyzakładowych obozów pracy oraz obozów koncentracyjnych, a także z deportacjami do Związku Radzieckiego oraz wysiedleniami Ślązaków zweryfikowanych jako Niemców. Tym działaniom towarzyszyły nadużycia o charakterze materialnym oraz nieuzasadnione aresztowania.
Był to traumatyczny okres dla wielu mieszkańców, który pozostawił niezagojone rany, dlatego tak istotnym jest pamięć o tych ciężkich wydarzeniach, bo jak powiedział jeden z Rydułtowików ,,Młodzi nie wiedzą, starzy nie pamiętają”. Właśnie, by przypomnieć RCK „Feniks” 28 stycznia zaprasza na dzień pamięci o Tragedii Górnośląskiej, który powstał we współpracy z Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku oraz Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Niemców Woj. Śląskiego. Program w tym roku skupia się na obozie „Zgoda” w Świętochłowicach i mamy nadzieję, że program zaspokoi zarówno tych którzy poszukują wiedzy historycznej, jak i doznań artystycznych.
16:30 Prelekcja „Ze zbiorów Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku”, Judyta Olszowska, sala kameralna II, wstęp wolny
Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie powstało dzięki staraniom gminy Radzionków, katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej oraz prywatnych osób – deportowanych i ich rodzin. W projekt włączyło się również 29 śląskich samorządów, które wsparły placówkę finansowo. Oficjalne otwarcie Centrum miało miejsce 14 lutego 2015 roku. Centrum aspiruje do bycia swoistym pomnikiem pamięci dla tysięcy Górnoślązaków wywiezionych wbrew swojej woli do ZSRR w 1945 roku m.in. na dzisiejsze tereny Syberii, Kamczatki, Ukrainy, Białorusi, Kazachstanu, Turkmenistanu oraz Gruzji. Wielu z nich już nigdy nie wróciło do swoich domów. Rozpad Związku Radzieckiego i zmiana ustroju politycznego w Polsce sprawiły, że zaczęto prowadzić szeroko zakrojone badania naukowe na temat wydarzeń roku 1945 na Górnym Śląsku. Powstały pamiątkowe tablice, organizowane są panele dyskusyjne, a Centrum Dokumentacji Deportacji mieszczące się w Radzionkowie, ma niejako spinać klamrą te działania. Poza działalnością wystawienniczą Centrum pełni rolę placówki badawczej i archiwalnej – gromadzi wszelkie możliwe do pozyskania dokumenty, publikacje i książki poświęcone tematowi wywózek Górnoślązaków do Związku Radzieckiego w 1945 roku, a każdy odwiedzający placówkę może z tych zasobów skorzystać.
17:10 Wspomnienie Marka Wystyrka o Rudolfie Gocmanie, sala kameralna II, wstęp wolny
Rudolf Gocman (1929-2022) – mieszkaniec Rydułtów i jeden z bohaterów publikacji „Jo był Ukradziony”. Rudolf Gocman jako 16-latek przeszedł przez więzienia, obóz w Świętochłowicach i obóz pracy przy hucie Laura. To historia Pana Rudolfa posłużyła do wielu wątków spektaklu i filmu pn. „Jo był Ukradziony”.
Marek Wystyrk – prezes Stowarzyszenia „Moje Miasto”, radny miasta Rydułtowy i inicjator powstania książki, filmu i spektaklu „Jo był ukradziony”.
17:30 Spotkanie z Anną Malinowską autorką książki „Komendant” o Salomonie Morelu – komendancie obozu „Zgoda” w Świętochłowicach, sala kameralna II, wstęp wolny
Anna Malinowska (ur. 1975) – absolwentka politologii ze specjalnością dziennikarską na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Pracowała m.in. w „Trybunie Śląskiej”, a od 2005 roku jest dziennikarką katowickiego oddziału „Gazety Wyborczej”. W 2017 r. ukazała się jej „Brunatna kołysanka” opowiadająca o losach polskich dzieci uprowadzonych w czasie wojny przez Lebensborn. Jest też autorką wydanej w 2020 roku książki Komendant przypominającej postać Salomona Morela, komendanta obozu Zgoda w Świętochłowicach, w którym w 1945 roku osadzano Ślązaków jako element „politycznie niepewny”, oraz wydanego w 2022 roku zbioru reportaży „Od Katowic idzie słońce”.
19:00 Spektakl „Jo był ukradziony”, Teatr SAFO, sala teatralna, bilety: 20 zł
Na podstawie książki, pod tym samym tytułem, wydanej z inicjatywy Stowarzyszenia Moje Miasto teatr SAFO stworzył sztukę o tym samym tytule, która miała swoją premierę w 2017 roku. Spektakl jest wręcz dokumentalnym zbiorem relacji świadków, opowieścią o traumie, która jest dziedziczona przez następne pokolenia. Kiedy spektakl został ponownie wzięty na warsztat w 2020 roku, teatr rozłożył go na części pierwsze i potem poskładał. Wyrzucił to co niepotrzebne. Dosłowność zastąpił symbolem skrupulatnie przekuwając relacje o Tragedii Górnośląskiej na język teatru.
Reżyseria i scenariusz: Katarzyna Chwałek-Bednarczyk
Obsada: Zuza Pawlak, Paulina Pierchała, Remigiusz Michalik, Patryk Kłosek, Sławek Zawisz, Michał Hajduczek.
https://www.youtube.com/watch?v=oZh4B6G9WAM
Wydarzeniu towarzyszą wystawy: fotografii Damiana Machnika, Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku wystawa Stowarzyszenia „Moje Miasto”.